‘ÇÖP’ DEYİP GEÇMEYİN, AFET SONRASINDA ATIK YÖNETİMİ ÖNEMLİ!

Atık yönetimi nedir? Neden önemlidir? Deprem bölgesindeki atıkların ortadan kaldırılması için ne yapılmalı ya da nasıl bir yol izlenmeli? Sürdürülebilir bir çevre için atık yönetiminin önemi nedir? gibi sorular bu yazıda cevaplanıyor…

Türkiye’nin Güneydoğu Bölgesi 6 Şubat 2023 tarihinde 7.7 ve 7.6 büyüklüğünde iki depremle sarsıldı. Afet sonrası birçok bina ya yıkıldı ya da ağır hasar aldı. Bölgede önemli ölçüde enkaz ve moloz yığını mevcut. Ne yazık ki 50 bine yakın vatandaşımızı bu afette toprağa verdik. Hayatta kalan bölge sakinleri ise atıkların yarattığı kirliliğin yaratacağı sağlık sorunları riski ile karşı karşıya… Her ne kadar önemsiz gibi görünse de yaşadığımız bu büyük afet sonrası anlaşıldı ki halk sağlığını korumak için çöplerin bir biçimde dönüştürülmesi gerekmekte. Yani Güneydoğu başta olmak üzere olası deprem bölgeleri için acilen eylem planı oluşturmak şart! ‘Aman işte çöp. Ne olacak ki?’ demeyin. Atık yönetimi ve planlaması, bilhassa deprem sonrası hayatta kalanlar için öncelikli konular arasında üst sıralarda yer alıyor. Peki atık yönetimi nedir? Neden önemlidir? Deprem bölgesindeki atıkların ortadan kaldırılması için ne yapılmalı ya da nasıl bir yol izlenmeli? Bu sorular etrafında atık yönetimine ilişkin tüm cevaplar bu yazıda etraflıca incelendi. Buyurun, keyifli okumalar…

Atık yönetimi nedir?

Atık Yönetimi, evsel, tıbbi, tehlikeli ve tehlikesiz atıkların minimum seviyeye indirilmesi, kaynağında ayrıştırılarak toplanması, depolanması, taşınması, geri kazanılması, bertarafı ve bu süreçlerin izleme merkezlerini kapsayan yönetim biçimidir. Küresel iklim krizi ile birlikte doğada kaybolmayan inorganik maddelerin çevreye verdiği zarar hususu giderek önem kazandı çünkü; atık yönetimi yayılan asbestin en alt düzeye çekilmesini sağlayarak bulaşıcı hastalıkların engellenmesinden tutunda, solunum yolunu hastalıklarına yol açan hava kirliliğini önlemede önemli rol oynuyor. Halihazırda şehirlerde hava kirliliği ile mücadele ederken deprem bölgesindeki şartlar, atık yönetimini zorunlu kılıyor. Doktorlar ve çevrebilim uzmanları Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde çadırda kalan depremzedelerin sağlığını korumak için atık yönetim projelerinin derhal devreye sokulması konusunda yetkilileri göreve çağırıyor.

10 il için acil çağrı!

Uzmanlara göre toplam moloz miktarının 50-130 milyon ton arasında olabileceği tahmin ediliyor. Molozların üst üste yığılması halinde Erciyes Dağı büyüklüğünde bir kütle ortaya çıkabileceği yorumları yapılıyor. Bu bağlamda çeşitli uzmanlar, afet sonrası atık yönetiminin yöntemine ilişkin peşi sıra açıklamalarda bulundular. Söz konusu yorumların ilki İstanbul Üniversitesi Toprak İlmi ve Ekoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Doğanay Tolunay’dan geldi. Tolunay, hurriyet.com.tr’ye yaptığı açıklamada “Deprem bölgesinde hasar tespit çalışmaları devam ediyor. Şu ana kadar 100 bini aşkın binanın yıkık ve ağır hasarlı olduğu açıklandı. Ancak köylerdeki hasar tespit çalışmalarına dair bir bilgi verilmedi. Tespit edilen ağır hasarlı veya yıkık binalardan oluşabilecek hafriyat miktarı 40 milyon ton kadar olabilir. Ancak hasar tespit çalışmalarının tamamlanmasından sonra bu miktar artacaktır” ifadelerine yer verdi. Afetlerin niteliğine göre atık, enkaz ve hafriyatın değiştiğinin altını çizen Prof. Dr. Tolunay , “Örneğin sellerde binaların yıkılması daha nadir görülür. Fakat Kastamonu’da 2021’de meydana gelen selde binalar yıkılmıştı. Heyelanlarda ise binalar tamamen yıkılabilir. Kayan toprak ve kayalarla birlikte binalar ve binaların içindeki eşyalar da atık haline gelir.” dedi. 

Halk Sağlığı Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Ahmet Alp Aker, kanser için uyardı. 

Asbest liflerinin gözle görülemeyecek kadar küçük olduğunu hatırlatan Halk Sağlığı Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Ahmet Alp Aker, “Serbest asbest lifleri boyutuna göre uzun süre havada asılı kalabilir, uzun mesafelere taşınabilir ve solunduğunda akciğerlere ulaşır. Akciğerlere kalıcı olarak yerleşen asbest, burada değişmeden kalır ve yangısal reaksiyonlara yol açar. Asbest, aynı zamanda insanda bilinen bir kanserojendir, yani kansere yol açar. Akut olarak zehirleyici değildir ama uzun dönemde (10-50 yıl) akciğer zarı kalınlaşması, nefes darlığı, öksürüğe yol açan kronik akciğer hastalığı, akciğer kanseri ve akciğer zarı kanserine yol açabilir” ifadelerini kullandı ve yapılması gerekenleri beş maddede özetledi:

1- Asbest içeren malzemelerin yeri belirlenmeli ve bir risk değerlendirmesi yapılmalı.

2- Yıkım ve Enkaz Kaldırma sırasında ıslak çalışılarak toz kalkması, asbestin havaya karışması ve asbest ile temas en aza indirilmeli.

3- Asbest içeren malzemeler ayrı bir yerde toplanıp güvenli bir şekilde bertaraf edilmeli ve kesinlikle yakılmamalı.

4- İşçiler toz maskesi, eldiven, gözlük, iş elbiseleri kullanmalı. Kirlenmiş ekipman ve elbiseler, temizlenemiyorlarsa, ASBEST içeren diğer malzemeler gibi bertaraf edilmeli.

5- Mesai sonrası işçilerin banyo yapması sağlanmalı. Yine işçiler Yemek yemeden, bir şey içmeden önce el ve yüzlerini mutlaka yıkamalı.