İşletmeler üretim yaparak ekonomik dalgaları etkiledikleri gibi, bu süreçteki tercihlerine bağlı olarak çevresel ve sosyal etkilere de sebep olurlar. Örneğin; sadece kâr amaçlı üretim yapan, çevresel ve sosyal etkileri göz önünde bulundurmayan bir işletme sürdürülebilir bir işletme olamaz.

Günümüzde yaygınlaşan sorumlu ve bilinçli üretim anlayışı sayesinde işletmeler daha sürdürülebilir üretim metotları geliştirmekte, sadece ekonomik sonuçları değil aynı zamanda sosyal ve çevresel sonuçları da önemseyen işletme sayısı giderek artmaktadır. Peki bu süreçte bir işletmenin ne kadar sürdürülebilir olduğunu nasıl anlayabiliriz? Gelin, bu sorunun cevabını birlikte inceleyelim.

İşletmelerin sürdürülebilir olup olmadığını anlayabilmemiz için incelememiz gereken birkaç temel konu bulunmakta. Bu konular; işletmenin kullandığı kaynak miktarı, işletmenin bu kaynaklarıyla oluşan getirisinin miktarı, emsal işletmenin bu kaynakla ne kadar getiri yarattığı, işletmenin değer yaratan/değer yaratmayan kaynakları ve son olarak işletmenin yarattığı sürdürülebilir değerdir.

Bu temel konulara dair gerekli bilgiler toplandıktan sonra izlenmesi gereken süreç ise aşağıdaki gibidir:

Öncelikle, bahsi geçen işletmenin sürdürülebilirlik raporunda belirttiği çevresel ve sosyal kaynaklar incelenir ve bu kaynakların kullanım miktarı hesaplanır. Sonrasında ise finansal tablolar incelenerek Faiz ve Vergi Öncesi Kârı yani FVÖK hesaplanır. Sonrasında da birim başına kaynak kullanımını hesaplamak için aşağıdaki işlem uygulanır. 

Birim Başına Kaynak Kullanım Etkinliği = İşletmenin FVÖK/Kaynak Kullanım Miktarı

Bu verilerin daha anlamlı olması için de bir karşılaştırma yapılması gerekir ve bunun için de bir emsal belirlenir. İşletme için belirlenen kaynaklar baz alınarak emsalin kaynak kullanımı hesaplanır.  Emsalin kullandığı birim başı kaynak kullanımı ise şu şekildedir:

Birim Başına Kaynak Kullanım Etkinliği = Emsalin FVÖK (veya GSMH’sı) / Kaynak kullanım miktarı 

Bir işletmenin sürdürülebilir katma değeri hesaplanırken işletmenin birim başına kaynak kullanımı ve fırsat maliyeti (emsal işletmenin birim başına kullandığı kaynak miktarı) karşılaştırılır. Bu hesaplama ise şu iki şekilde yapılabilir: 

İşletmenin Sürdürülebilir Değere Katkısı = (İşletmenin kaynak kullanım etkinliği− Emsalin kaynak kullanım etkinliği) x İşletmenin kaynak kullanım miktarı

veya

Fırsat Maliyeti = Emsalin kaynak kullanım etkinliği x İşletmenin kaynak kullanım miktarı  

İşletmenin Sürdürülebilir Değere Katkısı = İşletmenin getirisi x Fırsat maliyeti

Son olarak ise işletmenin yararlandığı tüm kaynakların sürdürülebilir değerdeki payı hesaplanır. 

Kaynakların fırsat maliyetlerinin toplamı ve bu kaynakların sürdürülebilir değer katkısı toplamı kullanılmış olan kaynak sayısına bölündüğü takdirde işletmenin sahip olduğu toplam sürdürülebilirlik değeri hesaplanmış olur.

Ayrıca işletmenin ortaya çıkardığı sürdürülebilir katma değer, yüzde olarak da belirlenebilir. Bunun için şu hesaplamayı kullanmak yeterli olacaktır: 

Getiri Maliyet Oranı = Getiri Toplamı/Fırsat Maliyeti 

Fırsat maliyeti işletmenin getirisinden az ise bahsedilen işletme için sürdürülebilirliğe olumlu etkide bulunmuş denilebilir. Fırsat maliyetinin işletme getirisinden fazla olduğu tam tersi durumda ise işletmenin sürdürülebilir olmaktan uzak bir işletme olduğunu söyleyebiliriz.